Islam Hukukunda Yontem Tartismalari pdf

Islam Hukukunda Yontem Tartismalari- Usuldeki Farklılığın Fakihlerin İhtilafındaki Rolü- Türkçesi: Doç. Dr. Halit

İÇİNDEKİLER – İslam Hukukunda YONTEM TARTIŞMALARI

• ÖNSÖZ 1-8
• Hz. Peygamber döneminde yasama ve kaynaklan 9-20
• Kitab ve Sünnette temsil edilen yasama kaynağı: vahiy
• Hz. Peygamber dö!leminde Kur’an-ı Kerim
• Hz. Peygamber döneminde Sünnet
• Hz. Peygamber döneminde İctihad a- İctihad
• b- Hz. Peygamberin ictihada izin vennesi ve ictihadı
• Hz. Peygamberin ictihad için aslıaba izin vermesi ve onların ictihadı
• İctihad Hz. Peygamber döneminde yasama kaynaklarından bir kaynak mıdır?
• Furuda ihtilafın başlaması ve önemli sebepleri
• İhtilafın başianiası
• Furuda ihtilafın önemli sebepleri Kıraat ihtilaflan
• Hadise vakıf olmamak
• Cünüb olarak sabahiayan kimsenin orucunun sahih olması
• Kocası ölen hamile kadının iddeti
• Kadının guslederken saçını çözmesi
• Fazl ribası
• Hayızlı kadının veda’ tavanndan önce dönüşü
• İhrama girmek isteyen kimsenin koku sürünmesi
• Mest üzerine meshin süresi
• Hadisin sabit olmasındaki şüphe a- Kesin boşananın nafakası
• Su olmadığında veya kullanmak mümkün olmadığında cünüplük te teyemınüro
• Zifafa girmeden ve mehir takdir edilmeden önce ölen kimsenin
• eşine rnehir gerekip gerekrneyeceği
• Komşuya şufa hakkının sabit olması
• Ramazanda unutarak yiyip-içen kimseye kaza gerekmesi
• Nassın anlaşılmasında ve yorumundaki ihtilaf 40-45
• İki ortağın zekatı
• Savaş yoluyla fetbedilen arazinin askerler .arasında taksimi Lafızda ortaklık 46-66
• Boşanan hayızlı kadının iddeti
  • “Kur”un hayız olduğu görüşünde olanlann delilleri Bu ihtilaf üzerine kurulan meseleler

• İddetin bitirn zamanı
• Evleomenin helal olması
• Ric’i talakla boşanan kadının miras hakkı
• Kadının iddetinin sona erdiğiqi itiraf etmesinin sahih olma
• Meşru münasebetten dolayı haram olan, zina ilişkisinden dolayı da haram olur mu?
• Kurban günleri gecesinde kurban kesimi
• İlıranılının kara avı etinden yemesinin caiz olması
• Hayızlı iken kadına-fercin dışında- yaklaşma
• Yeryüzünde bozgunculuk. yapaniann cezası
• İla süresinin sonunda boşamanın gerçekleşmesi
• Kadına arkasından yaklaşmak
• Delillerin çatışması
• Hac yahut umre ihramına giren bir kimsenin evlenmesi
• Nikahda mehrin sahih olan en az miktan
• Kısasta öldürme aletinin benzerliğinin esas alınması
• Babanın çocuğuna yaptığı hibesinden dönmesi
• Tenasül organına dokunmakla abdestin bozulması
• Teyemmümün bir vuruş mu iki vuruş mu olduğu
• İlıranılının bedenindeki güzel kokunun devam etmesi
• h- küçük ve büyük abdest bozarken kıbleye arka çevirmenin hükmü ı- Hırsızlık nişabının miktannda ihtilaf
• j- Meninin necis olması
• Bir rneselede nassın mevcut olmaması 78-83
• Kardeşlerle birlikte dedenin mirası
• Boşanma iddeti bekleyen bir kadınla zifafa giren kimseye o ka dınla evlenmenin ebedi haram olması
• Bir kişi karşılığında bir topluluğun öldürülmesi
• Usul kaidelerinde ihtilaf 83-84

BİRİNCİ BÖLÜM – Usül kaidelerinin ortaya çıkışı Fıkıh

• Usül kaidelerinin ortaya çıkışı Fıkıh usQ.lünde ilk eser yazan
• Lafızların hükümlere delalet yolları
• Delalet yollarında Hanetilerin metodu Nassm ibaresinin tarifi
• Nassın işareti İktiza delaleti
• Delalet yollannda Kelamcılarm metodu
• Mantukun bölümleri
• Sarih olmayan mantukun bölümleri İktiza dela]eti
• lma delaleti İşaret delaleti
• Mefhumun kısımları Mefhum-ı muvafakat Mefhum-ı muhalefet
• İki metodun mukayesesİ
• Delalet yoll�rında ihtilaflı kaideler Mefhum-ı.muvafakatın delil olması İhtilafın neticesi Umumu’l”muktaza
• Umumu’l muktazayı kabul edenlerin delilleri Bu kaidedeki ihtilafın tesiri

• Namazda unutarak, hata ederek yahut bilmeyerek konuşan kim senin hükmü
• Oruçlu olduğu halde unutarak, zorlanarak yahut hata ile bir şey yiyenin hükmü
• Mükrehin talakı
• Abdest ve gusülde niyetin vacib olması
• Oruç niyetinin geceden yapılması Mefhum-ı muhalefetin delil olması Mefhum-ı muhalefetin çeşitleri
• Mefhum-ı muhalefeti kullanmakta fakibierin görüşleri İbn Hazm’ın görüşü
• Mefhum-ı muhalefetle istidlalin şartlan
• Mefhum-ı muhalefeti kabul edenlerin delili Mefhum-ı muhalefeti kabul etmeyenlerin delilleri Bu kaidedeki ihtilafın rölü
• Hür kadınla evlenıneye güç yetiremeyenin ehl-i kitap olan cariye ile evlenmesi
• Hür kadınla evlenıneye güç yetirmekle beraber cariye ile evlen rnek
• Zina korkusu olmadığı halde ehl-i kitaptan bir cariye ile evlen rnek
• Aşılanmadan önce satılan hurmanın meyvesi
• Boşanan hamile olmayan kadına nafakanın vacib olup olmaması
• Kafirin necis olması
• Namazda iftitah tekbiri
• Babanın baliğa olan bekar kızını evlenıneye zorlaması
• İddet bekleyen kadına açıktan dünür gitmenin haramlığı

İKİNCİBÖLÜM – Amm ve Hass

• Giriş 135
• Amm ve Hass Amrnın tarifi
• Hassın tarifi 138
• Umum lafızlar 138
• Alimiere göre amm ile arnelin hükmü 140
• “Umum”u kabul edenlerin ihtilafı 14 1
• “A.mm” çeşitleri ve üzerinde görüş ayrılığı bulunan türün izahı 14 1
• Ammın fertlerine delaleti konusunda alimierin görüşleri 142
• Cumhurun delili 142
• Hanefilerin delili 142
• Ammın delaletindeki ihtilaftan ortaya. çıkan meseleler
• Subutu kesin olan ammm zanni delille tahsisinin caiz olması 143
• Bu kaide ile ilğili bazı fer’i meseleler 145-149
• Allah’ın ismi anılmadan kesilen hayvanın etinin helal olması
• Öldürülmesi mübah olan kimse harerne sığınınakla canını kurta rır mı?
• Amm-Hass çatışması 149
• Tahsis ve nesh arasındaki faik 152
• Bu meseledeki görüş aynlığının tesirleri 153-157
• Ağaçtaki hurmanın tahmini satışı meselesi
• Toprak mah_sülleri zekatının nisabı
• Zımmi kafir karşılığında (kısas olarak) müslümanın öldürülmesi Hanefi mezhebinin arnının tahsisi prensibini tatbiki 157- 159
• Daru’l-harbte zina eden kim.seye had uygulanması
• El kesilmesini gerektiren hırsızlık miktarı
• Mü,krekin kendi manalannda  kullanılışı
• Urnumu’l-müşterek ve bu konuda alimierin görüşleri Bu kaidedeki görüş ayrıhğının neticesi
• “Mevla” lafzının azad eden ve azad edilen anlamına gelmesi
• Öldürülenin velisinin kısasla diyet arasında muhayyer olması “Vav”la atıf yapılan cümlelerden sonra gelen istisna ile tahsis yapmak
• Münakaşa konusunun izahı Mezhebierin görüşleri
• Bu kaidedeki ihtilafla ilgili bazı feri meseleler
• Kazf cezasına çarptınlmış olan kimsenin şahitliğinin kabülü
• “Se!! iki ve bir defa boşsun, birisi müstesna” diyen kimsenin du rumu
• Mutlak ve Mukayyed
• Mutlakın tarifi Mukayyedin tarifi
• Mutlak ve rnukayyedin halleri
• Bu konudaki ihtilaflı usül kaidelerinin en önemlileri
• Usülcülerin ittifak ettiği hususlar Usülcülerin ihtilaf ettiği hususlar Hanefilerin delili
• Cumhurun delili
• Mutlakın mukayyede hamiini kabul edenlere göre bu hamlin şartları
• Bu kaideye bağlı fıkhi görüş ayrılıkları 181-185
• Evleome engeli olan süt emmenin sayı ile kayıtlanması
• Gayr-i müslim kölenin sadaka-i fıtnnı vermek
• Zıhar ketfareti olarak azad edilecek kölenin Mü’min olması şartı Mutlakın kayıtlanması ksidesini Hanetilerin tatbik şekli 185
• Nass üzerineyapılan ziyade nesih kabul edilir mi edilmez mi? 187
• Bu kaidedeki ihtilafırı. fer’i meselelere yansıması 190-206
• Abdest ve gusülde niyetin farz olması
• Abdest organlarının sırayla yıkanması
• Namazda fatiha okumanın tayini
• Tavafta temizliğin şart olması
• Bekar zaninin sürgün edilmesi
• Mallarda, bir şahid ve yeminle hüküm vermek

ÇÜNCÜ BÖLÜM  – Emir

• Giriş                                                                     209
  • :Emir                                                                   20�
  • ;Emir ve onun gereği olan vücub              2()9
  • Emir s�ygasının kullanılış şekilleri        210
  • Emir siygasın� hakiki manası                  212
  • Enıir vucuba delalet eder mi?                    212

• Karine bulunması halinde “emir” ve Zahirilerin bu konudaki tutumu
• Borçan yazmak vöe onlara şahit tutmak
• Kölenin anlaşmalı olarak azad edilmesi
• Yemek yerken hismillah demek ve sağ elle yemek
• Hac ve umrede telbiye getirmek ve bunu yüksek sesle yapmak
• e- Gücü yeten kimsenin evlenmesi
• f. Cenaze defninde acele etmek g- Velimenin vacib olması
• ğ- Borcun havalesi
• h- Hayızdan temizleneo kadınla cinsi münasebet
• ı- Nafile “Hedy'” (hacda kesilen kurban) etinden yemek i- Ric’i talakta şahit getirmenin vucubu
• j- Alışverişte şahitlik
• Cumhura göre karinedeki ihtilaftan dolayı hükmün farklılığı 221-224
• Boşanma mutası
• Mükateb köleye taksit indirimi
• Nikahta bülüğa ermiş bakİreden izin alınması
• Mutlak emrin bir defahğı veya tekrarı gerektirmesi 224
• Bu konudaki ihtilafın etkisi 226-228
• a� Bir teyemmümle birden�la farz namazın kılınması
• Bir kimse diğerine mutlak olarak “boşa” dese, o kişinin yetkisi nedir?
• Mutlak emrin “hemen ifayı” (fevriyyet) veya “tehiri” gerektirmesi 228
• Mutlak emrin “fevriyyeti” ifade ettiği konusunda usülcülerin görüşleri
• Bu kurala ilişkin ihtilafın etkisi a- Zekatı ödemenin aciliyeti
• Ramazanda tutulmayan orucun kazası
• Haccı hemen eda etmenin vücubu
• İmkanı olduğu halde, haccetmeden ölen kimsenin haccının kaza sının vucubu
• Nehiy
• Tanımı 232
• Karine konusundaki ihtilaftan dolayı cumhurun bazı meselelerde görüş aynlığına düşmesi 236-240
• Komşunun duvarina izni olmaltsızın ağaç koymanın caiz olması
• Namaz kılınması yasaklanan yerlerde namaz kılmanın hükmü
• Narnazda elleri yana koymak
• Nehyin fesadı ve butlanı gerektirmesi 240
• Nehyin halleri
• Sıhhat, butlan ve fesadın manası
• Nehyin butlanı ve fesadı gerektirmesi konusunda usülcülerin görüşleri
• Bu ihtilafın fer’i fıkıh meselelerine yansıması
• Bayram günü oruç tutmayı ad;:ımak
• Teşrik günleri orucu
• İlıranılının evlenmesi
• Satışta anne ile çocuk arasının ayrılması
• Şiğar nikahı
• Dünürlük üzerine dünürlük
• Gasbedilen yerde namaz. kılmak
• Gasbedilen mest üzerine mesh
• ı- Gasbedilen elbiseyle kılınan namaz
• Hayız zamanında boşama
• Yasaklanan alışverişler Şartların çeşitleri
  • Şartlı alışveriş
  • Şehirlinin köylü adına satış yapması c-.Müşteri kızıştırmak
• Pazara mal getiren köylülerin şehir dışında karşılanarak mallarının ucuza alınması
• Satış üzerine satış ve pazarlık üzerine pazarlık
• İçki yapan kimseye üzüm yahut hurma satışı

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM – Özel olarak Kuran Kerimle ilgili kaideler Kur’an

• Giriş
• Özel olarak Kuran Kerimle ilgili kaideler Kur’an; nazım ve mananın birlikte ismidir Bu ihtilaftan ortaya çıkan meseleler
• Namazda Arapçadan başka bir dille fatiha okunınası
• Kur’an tercümesinin hükmü Şazz kıraatın delil olarak kullanılması Bu ihtilaftan ortaya çıkan meseleler
• Yemin keffareti orucunun peşpeşe tutulmasının vacib olması
• Akrabaya nafakanm vacib olması
• Ramazan orucunun peşpeşe kazası
• Hırsızın sağ elinin kesilmesi Özel olarak Sünnetle ilgili kaideler
• Mürsel hadisin delil olması Usulü fıkıh alimlerinin ıstılaında
• “Mürsel”in delil olmasında alimierin
• Mürsel hadisi delil kabul edip etmemedeki ihtilafın sonucu a- Namazda kahkaha ile gülmenin abdesti bozması
• b- Nafile orucu bozan kimseye kazasının vacib otması
• İflas yahut ölüm sebebiyle bedelin ödenmesi mümkün olmadığın da satıcının malını geri alması
• d· Kadına dokunınakla abdestin bozulması
• Birisi adamı tutup diğeri öldürse tutan öldürrnede ortak sayılır mı?
• Kıyasa aykın olan haber-i vahidle amel etmek Görüşler
• Debbusi ve kıyasa aykın olan haber”i vahidin reddikonusundaki görüşü
• 296
• Bu kaidedeki ihtilaftan doğan meseleler a- el-Musarrat
• Zifaftan önce kocası ölen ve mehri belirlenmeyen kadının mehri nin sabit olması
• Alışverişte meclis muhayyerliği
• Unutarak orucunu yiyen yahut cima eden kimseye bu orucun ka zasının vacib olması
• e” Rehin alanın aldğı rehinden faydalanması
• Malını müflis müşterinin yanında bulan kimseye, müşteri bede litıi ödemernişse onu alabilir mi?
• Umumu’l-Belva olan bir konuda haber-i vahidin kabulü 304
• Bu kaidedeki ihtilafın neticesi 306-309
• Tenasül uzvuna dokunınakla abdestin bozulması
• Kıraatı sesli olan namazlarda Fatihadan önce besmeleyi sesli
• okumak
• Rukıla vanşta ve rukıldan kalkışta elleri kaldırmak
• Ramazan hiialini görmenin gerçekleşmesi
• Ravinin inkan veya rivayet ettiği hadise muhalif arneli do:cıyısıyla hadi

• sin reddedilmesi                                       309
  • Ravinin inkan                                             309
  • – Ravinin rivayetine muhalif aıneli     311
  • Bu kuralın doğurduğu ihtilaflar           312-322

• Rukıla inip kalkarken ellerin kaldırılması
• Nikahın velisiz kıyılması
• Mallar konusunda bir şahid ve yeminle hüküm verme
• Köpeğin yaladığı kabın yıkanması
• Büyüğün emınesiyle evlenme haramlığı sabit olur mu?
• Süt babalığı

BEŞİNCi BÖLÜM İcma ve Kıyas Giriş

• A-İcma
• lemanın tarifi ve delil oluşu
• Medinelilerin icmaı ve bununla ilgili hususlar
• İmam Malikin bu meseledeki görüşünün izahı ve tashihi İbn Teymiyenin görüşü
• Bu kaidenin furudaki etkisi
• Sebze ve meyvedeki zekat
• Hurma ve üzümün zekatının tahminen verilmesi
• Yolculukta kılınmayannamazın, yolculukta olduğu şekliyle kaza edilmesi
• Adet gören hamilenin namazını bırakması
• karnet sözlerini tek söylemek f� Zevil erhem’ın mirascı olması
• İkinci kocasından aynlıp ilk kocasına dönen kadının geri kalan talakla dönmesi
• “Had”le cezalandınlan kimsenin-tevbe ederse-şahitliğinin kabul
• edilmesi
• ı- Babanın iznini almaksızın bekar kızını evlendirmesi i- Cemaatın imarnın arkasında okuması (kıraatı)
• B- Kıyas
• Kıyasın delil olmasıyla ilgili ihtilaflar ve buna bağlı hükümler 337
• Red ve kabul edenleri bakımından kıyas 337
• Yukanda sıralanan görüşlerin delilleri 338-347
• Kitabtan delil
• Sünnetten deliller
• İcrnadan deliller
• Kıyası delil olarak kullanmanın caiz olması konusundaki ihtilafın sonucu
• Hadiste adı geçmeyen çeşitli mallarda Ribanın meydana gelmesi
• Cinsi münasebetin dışında Ramazanda kasden oruç bozmanın keffareti
• Ramazanda yapılan cinsi rnünasebette kadına keffaretin gerekip gerekrneyeceği
• Rada’nın gerçekleşmesi için memeyi emmenin şart olması
• Zıhar gerçekleşen lafızlar
• Yerne ve içmenin dışında altın ve gümüş kap kullanımı
• Kıyası kabul etmeyenlerin hükürnde cumhura uyup kaynakta onlardan ayniması 355
• Cumhura göre illet ve etkisi konusundaki ihtilaf 356-360
• Hakkında nass bulunan altı çeşit ribevi maldaki illet
  • Hanefi mezhebi
  • Maliki mezhebi
  • Şafii mezhebi
  • Hanbeli mezhebi
• Bu konudaki ihtilafın sonucu
• Baba ne zaman evlenıneye zOTlama hakkına sahiptir.
• Vücuttan çıkan şeylerin abdesti bozması Had ve keffaretlerde kıyasın cari olması
• Bu kaideden dolayı ortaya çıkan meseleler
• Kasden adam öldürene ketfaretin vacib olması
• Ramazanda cinsi münasebetle meydana gelen oruç bozmalann herbiri için ayn keffaret gerekınesi
• Nebbaşın elinin kesilmesi
• Ramazanda unutarak cinsi münasebette bulunan kimseye keffa retin vacib olması
• Lügavi isimlerde kıyasın cari olması Bu meseladeki ihtilafın sonucu

ALTINCI BÖLÜM – Delil olması hususunda görüş ayrılığı bulunan hususlar Giriş

• Delil olması hususunda görüş ayrılığı bulunan hususlar Giriş
• Sahabe kavli
• Sahabe görüşünün delil olması konusundaki ihtilaf Bu kaidedeki ihtilafın sonuçları
• Bey’ul-İne
• Hamileliğin en uzun süresi
• Hayvanıara yapılan cinayetlerde tazminat miktarı
• Hayzın en az süresi
• Başkasından iddet bekleyen kadınla evlenen ve· onunla zifafa 
• ren kimsenin hükmü
• Mefkud (gaib) olan erkeğin kansı
• Ölüm hastalığında iken boşadığı kadının kocasına varis olması Istıshab
• Bu meseladeki ihtilafın feri meselelere yansıması a- İnkardan sonra sulh
• Yeminden kaçtığı için davalı aleyhine hüküm vennek
• Mefkudun mirası
• Mülkün varlığına şefi’den beyyine istenmemesi
• e- Fakir olan köle sahibi hissesini azad ederse kalan hjssesininde azad edilmesi için köleden çalışmasının istenmesi
• Mesaiib-i Mürsele 397
• Giriş
• Mesaiib-i mürseleyi delil kabul etmede alimierin görüşleri 398-402
• Bu kaidedeki ihtilafın sonucu 402-405
•  Davacı ile arasında mal kanşması olmayan davalıya yemin etti rilmesi
• Doğru söylediği bilinmezse iflas ettiğini iddia eden kimsenin hap sedilmesi
• Topluluğun bir kişi karşılığında kısas yoluyla öldürülmesi
• Kısas yapabilecek kimselerin bir kimsenin öl�ürülmesinde ortak olması

UYGULAMALI BÖLÜM – Nikah

• Giriş
• Nikah konusunun önemli meseleleri
• Nikahın hükmü
• Nişanlı kadına dünür gitmek
• İddeti içinde açıkça dünür gidilen iddet bekleyen kadın ile evlen rnenin haramlığı
• Nikahta velinin şart koşulması
• Baba kızını evlenıneye zorlayalıilir mi?
• Nikah şahidierinin adil olması ·şartı
• 8″ Muta nikahı
• Muhallil’in nikahı
• Şigar nikahı
• ll- Kadının halası veya teyzesi ile bir nikah altında cemi
• Mehrin en az miktarı
• Kur’an öğretiminin mehir sayılması
• Sahih bir halvette mehrin tam olarak subutu
• Akitten sonra fakat zifaftan önce ölen kimsenin kansına ne ge rekir?
• Üvey kızla evlenmek
• Eşin annesi (kayınvalide) ile evlenmek
• Buruna ve boğaza süt dökmekle haram olan süt kardeşliğinin gerçekleşmesi
• Büyüğün emmesiyle haramlık sabit olur mu?
• 20- İhramlının evlenmesinin sahih olması