Osmanli Arsivinde Seyhulislam Fetvalari pdf

OSMANLI ARŞİVİ’NDE ŞEYHULISLAM FETVALARI

OSMANLI ARŞİVİ’NDE ŞEYHULISLAM FETVALARI

IÇINDEKILER – OSMANLI ARŞİVİ’NDE ŞEYHULISLAM FETVALARI

• ÖNSÖZ 5
• GİRİŞ   6
• OSMANLI ŞEYHÜLİSLAMLARI VE GÖREV SÜRELERİ LİSTESİ11
• OSMANLI ARŞİVİ KATALOGLARINDAN
• ŞEYHÜLİSLAM FETVALARI ÖRNEKLERİ  23
• Ebussuud Efe ndi24
• Hocasadeddinzade Mehmed Esad Efendi   25
• Zekeriyazade Yahya Efendi  2 6
• Ahizade Hüseyin Efendi 3 8
• Esadefendizade Ebu Said Mehmed Efendi39
• Hacı Abdürrahim Efendi 4 1
• Balizade Mus tafa Efendi43
• Bursalı Esiri Mehmed Efendi 4 5
• Sunizade Seyyid Mehmed Emin Efendi49
• Minkarizade Yahya Efendi 5 0
• Çatalcalı Ali Efendi 64
• Debbağzade Mehmed Efendi83
• Erzurumlu Hacı Feyzullah Efendi87
• Sadreddinzade Sadık Mehmed Efendi 91
• Paşmakçı zade Seyyid Ali Efendi92
• Ebezade Abdullah Efendi93
• iınam-ı Şehriyari Mahmud Efendi95
• Mirza Mustafa Efendi  96
• Ebu İshak İsmail Naim Efendi97
• Yenişehirli Abdullah Efendi 98
• Damadzade Ebulhayr Ahmed Efendi102
• Feyzullahzade Seyyid Mustafa Efendi104
• Pirizade Mehmed Sahib Efendi  109
• Hayatizade Mehmed Emin Efendi 11O
• Akmahmudzade Seyyid Mehmed Zeynelabidin Efe ndi  1 11
• Seyyid Murtaza Efendi ! 12
• Dürrizade Mustafa Efendi113
• Çelebizade İsmail Asım Efendi 1 14
• Hacı Veliyüddin Efendil 16
• T irevi Ahmed Efendi  l 18
• Pirizade Osman Efendi:119
• Mirzazade Seyyid Mehmed Said Efendi   120
• İvazpaşaza de İbrahim Bey Efendi    123
• Salihzade Camgöz Mehmed Emin Efendi  125
• Vassafzade Mehmed Esad Efendi   127
• Esadzade Mehmed Şerif Efendi129
• Dürrizade Seyyid MehmedArifEfendi 131
• ·         Müftizade Ahmed Efendi 137
• Seyyid Mehmed Kamil Efendi 139
• Ramidizade Mustafa Efendi   1 40
• Reiszade Mustafa Aşir Efendi 1 41
• Samanizade Ömer Hulusi Efendi ı45
• SaJihzade Ahmed Esad Efendi 162
• Şerifzade Mehmed Ataullah Efendi 163
• Dürrizade Seyyid Abdullah Efendi171
• Mehmed Zeynelabid in Efendi187
• Mekkizade Mustafa Asım Efendi188
• Yasincizade AbdülvehhaB Efendil 96
• Sıdkİzade Ahmed Reşid Efendi205
• Kadızade Mehmed Tahir Efendi 206
• İsmetbeyzade Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi211
• Meşrebzade Mebmed Arif Efendi2 l 2
• Seyyid Mehmed Sadeddin Efendi2 15
• Atıfzade Ömer Hüsameddin Efendi 216
• Hacı Mebmed Refik Efendi217
• Hasan Fehmi Efendi2 l 8
• Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi 219
• Hasan Hayrullah Efendi 220
• Uryanizade Ahmed Esad Efendi 22l
• Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi 222
• Mehmed Cemaleddin Efendi223
• Musa Kazun Efendi 224
• Abdurrahman NesiB Efendi 225

OSMANLI ARŞİVİ KATALOGLARINDAN KENAR (TAŞRA) MÜFTÜLERİNE AİT FETVA ÖRNEKLERİ227

• Mehmed Rıza228
• Seyyid Ali  230
• Ali2 32
• Mustafa Hamdi234
• İsmail 2 36
• Ali238
• Seyyid Mehmed239
• Seyyid Mebmed240
• İsmail 242
• Ömer  244
• Ömer   246
• Ömer2 48
• Hafız Mehmed 250
• Abdülhay252
• Yanya Müftüsü  254
• Seyyid Ali255
• Fetva Sureti 256

ÖNSÖZ

Osmanlı Devleti’ nde hukukun üstünlüğünü sağ layan en önemli müessese lerden biri ” fetva müessesesi” olmuştur. Fetvaların, tesiri altına alamayacağı kimse yoktur. Toplumun her kesiminden insan; köle, tebaa, bey, ağa, vezir, paşa hatta padişahlar dahi Şeyhülislamlar veya Müftüler tarafından verilen fetvaya karşı sorumluydu. Bu müessese ile hak sahipleri haklarına kavuşur, mağduriyetler giderilir, zalimlerin zulmü durdurulurdu. İşte bu kadar gücü içinde barındıran belgeler, halledilmesi istenen konunun altına yazılan, bir Şeyhülislamın veya Müftünün elinden çıkma “olur” veya ” olmaz” benzeri kelimelerden oluşan fetvalardı.

Osmanlı Devleti asırlannda her isteyen, cevabını öğrenmek istediğ i herhangi bir konuda fetva alabilird i. İlgi lisi nezdinde korunup saklanan bir belge olduğu için günümüze çok fazla sayıda intikal etme miştir. O devrin kadıları bir davada hüküm verirken fetvaya uyup uymamakta serbest olsalar da eller inin altında her zaman için fetva mecmuaları bulunurdu. Bu derlemelerin varlığı nedeniyle, tek tek kağıtlara yazılı olan fetvaların sak lanmas ına daha az itina gösterilmiş ve bunlar zamanla büyük ölçüde zayi olmuştur.

Osmanlı Arşivi’ nde çeşitli fonlara dağılmış fetvalar bulunmakla birlikte bunların çoğ unluğu Osmanlı Devleti’ nin bürolarında üretilip devlet ciddjyeti ve hassas iyeti ile saklanan arşiv belgeleri gibi değildir. Şahısların elindeki fetvaların tereke, muhallefat kaydının veya bir davanın eki olması gibi sebeplerle arşive intikali söz konusudur.

OSMANLI ARSIVINDE SEYHULISLAM FETVALARI PDF

Az sayıda bulunan ve bazı padişahların tahttan indirilme si, ” hun1c ale’s-sultan” kategorisinde devlete isyan eden asilerin tenkili, Cihad-ı Ekber ilanı gibi husus lar da verilen fetvalar ait oldukları resmi dosyalarla birl ik te günümüze intikal etmiştir.

Fetvaların belge niteliği ve hususiyetleri üzerine belirli çalışmalar yap ılmıştır. Bunlardan en önemlisi Ebulula Mardin’ in Meş’ihat Müsteşar lığı zamanında, l 9 l 6’da yayınlanan ” İlmiye Salnamesi”d ir. İlmi ye Salnamesi’ nin 100. yılını hatırlatma babından neşre haztrladığımız Osmanlı Arşivi’nde Şeyhülislam Fetvaları is imli bu eserde toplam 203 fetva yer almaktadır.

Bunla rdan 185 adedi Şeyhülislamlara ait fetva olup 18 adedi ise ” kenar müftülerine” aittir. Bazı Şeyhülislamların fetvaları tasniflerde yer almadığından bu kitapta da yer bulamamıştır. Arşivdeki en eski tarihle nebile n belge formundaki fetva 1601-1603 yılları arasında Şeyhülislamlık makamında bulunan Hoca sadeddinzade Mehrned Esad Efendi’ nin fetvas ıdır. Hicri 979/M iladi 1572 yılına ait ve 1066 numaralı A.NŞT defterinin başında kayıtlı Ebussuud imzalı ve bizzat onun elinden çıkması muhtemel fetva şekil ola rak olmasa da kayıt olarak arşivimizdeki en eski tarihli fetvadır.

İlgili belgele rin tasnifi, dijitalleştirilmesi ve restorasyonu gibi arşiv iş ve işlemlerinin çeşit li aşamalarında ve eserin hazırlanması sürecinde emeği geçen herkese teşekkür eder, eserin ilgililere faydalı olmasını temenni ederim.

Ahalisi gayrımüslimolan bir köyde sultanın izniyle kilise yapılabilir.

Minhu ‘t-tevfık

Bu mesele beyanında e’ imme-i Hanefiyyeden cevab budur ki;

Ahalisi zimmiler olan bir karyede kefereden bir taife izn-i sultani ile sakin oldukları karye-i mezburede kenise ihdas etmek murad etseler me memnu’ olurlar mı beyan buyurula.

El-cewib: Al/ahu a’lem.

Olmazlar.

[mühür] Salik-i rah-ı savab ola Abdülvehhab….